Bezsenność u dzieci i młodzieży: przyczyny, skutki i leczenie

Spośród wielu teorii dotyczących mechanizmu snu, za jedną z najważniejszych uważa się tzw. teorię regeneracyjną, która wskazuje na jego bardzo ważną rolę w odpoczynku i regeneracji sił. Zdrowy, dobry sen szczególnie istotne znaczenie ma u dzieci, gdyż sprzyja prawidłowemu rozwojowi fizycznemu i psychicznemu. Ponadto, badania wykazały, iż w trakcie wypoczynku uwalniane są hormony anaboliczne, które pobudzają odnowę tkanek.

Odpowiedni sen pozwala:

  • poprawić zdolność koncentracji i pamięci,
  • odzyskać utracone siły witalne,
  • wzmocnić układ immunologiczny,
  • utrzymać pozytywne nastawienie, ułatwiające zwalczyć stres.

Sen jest niezwykle ważnym czynnikiem determinującym zachowanie prawidłowego zdrowia, bez względu na wiek. Obserwacje wykazały, że dobowe zapotrzebowanie na sen jest sprawą indywidualną, jednak wiadomo, że jest ono znacznie większe u dzieci i młodzieży niż u osób dorosłych. Zapotrzebowanie na sen potrafi zmieniać się wraz z wiekiem, jak również w zależności do wielu sytuacji życiowych.

Przyczyny zaburzenia snu u dzieci i młodzieży

Dobry sen, podobnie jak wiele innych procesów fizjologicznych, może ulec zakłóceniu. Przyczyny takiego problemu mogą mieć różne podłoże, zazwyczaj jednak bezsenność u dzieci jest przemijająca, powodowana na przykład przez rozpamiętywanie przykrych zdarzeń mających miejsce w ciągu dnia. Niekiedy, zaburzenia snu u dzieci i młodzieży mogą być wywoływane przez różnego rodzaju środki psychogenne, rzadziej przez schorzenia somatyczne.

Przyczyn bezsenności u dzieci może być kilka, dlatego mówi się o:

  • bezsenności pierwotnej, występującej przez co najmniej miesiąc (u jej źródeł nie leży żadna choroba psychiczna, somatyczna, itp.),
  • bezsenności wtórnej, wynikającej z innych przyczyn, np. powodowanej przez schorzenia tarczycy, nerek, bezdech, dolegliwości bólowych, zażywania substancji psychoaktywnych (kofeina).

Warto podkreślić, że coraz częściej problem z zasypianiem mają młodzi ludzie, w wieku od 15 do 19 lat. Według badań, które zostały przeprowadzone przez Collegium Medicum UJ, do współczesnego pokolenia cierpiącego na kłopoty ze snem, należy już blisko 40% dzieci i młodzieży. Niewyspane dzieci nie tylko gorzej się rozwijają, ale także cierpią na różnego rodzaju zaburzenia emocjonalne. Co więcej, często są nadpobudliwe, co jest powodem narastającej agresji.

Na chwilę obecną wyodrębnia się prawie dziewięćdziesiąt różnych postaci zaburzeń snu u dzieci, młodzieży oraz dorosłych. Na początku XXI wieku Amerykańska Akademia Medycyny Snu podjęła próbę ich sklasyfikowania, tworząc tzw. Międzynarodową Klasyfikację Zaburzeń Snu. Obejmuje ona wszystkie rodzaje zaburzeń na osiem podstawowych kategorii:

  • bezsenność,
  • zaburzenia oddychania w czasie snu,
  • nadmierna senność związana z zaburzeniami oddychania,
  • parasomnie,
  • okołodobowe zaburzenia rytmu snu i czuwania,
  • okołosenne zaburzenia ruchowe,
  • objawy izolowane, w tym warianty i zespoły niewystarczające poznane,
  • inne zaburzeniu snu.

Bezsenność u niemowlaków

Noworodki zazwyczaj śpią około 16-17 godzin na dobę. W przypadku malutkich dzieci ustalenie przyczyn bezsenności jest bardzo trudne, zwłaszcza, że nie potrafią one bezpośrednio przekazać nam, czy je coś boli, czy się źle czują, itp. Dlatego w pierwszej kolejności należy samodzielnie spróbować odkryć, co może być przyczyną bezsenności u dziecka. Jeśli malec jest najedzony i czysty, warto rozważyć, czy:

  • nie cierpi z powodu kolki,
  • nie wyrzynają mu się ząbki,
  • dziecko nie jest znudzone lub przemęczone.

W przypadku noworodków i niemowląt ważne jest, aby uczyć je rozróżniania dnia od nocy. Oznacza to, że w dzień, gdy dziecko zapadnie w sen, nie należy powstrzymywać się od nadmiernego wyciszania domu.

Brak snu u małych dzieci wywołuje:

  • trudną do opanowania płaczliwość,
  • brak koncentracji,
  • drażliwość,
  • możliwość wystąpienia zaburzeń wzrostu.

Bezsenność u przedszkolaków

Bezsenność u dzieci w wieku przedszkolnym nie może być jeszcze nazywana kompletną bezsennością. U maluchów w wieku kilku lat najczęstszą przyczyną niewyspania okazuje się zbyt późne kładzenie się spać, na skutek czego rano budzi się zmęczone, niewyspane oraz rozkojarzone. Jeśli jednak nie jest to sytuacja jednorazowa, a stan coraz częściej powtarzający się, wówczas warto lepiej przyjrzeć się dziecku uważniej. Bezsenność u dziecka może być powodowana wieloma czynnikami, zwłaszcza dużym stresem. Może również oznaczać reakcję na zmiany, związane z przenoszeniem do własnego pokoju czy z samodzielnym zasypianiem.

Zaburzenia snu u dzieci w wieku przedszkolnym powoduje:

  • problemy z koncentracją i uczeniem się,
  • brak poczucia bezpieczeństwa,
  • drażliwość,
  • wybuchowość,
  • niekiedy nieśmiałość.

Bezsenność u dzieci starszych i młodzieży

W przypadku dzieci starszych oraz młodzieży można mówić już o kompletnej bezsenności. Zdrowy sen na tym etapie życia jest wciąż niezbędny do prawidłowego rozwoju psychicznego i fizycznego, a jego brak może powodować różnego rodzaju zaburzeniami emocjonalnymi, stanami lękowymi, nerwicami, itp.

Częstą przyczyną bezsenności u młodzieży jest stosowanie leków, narkotyków, a także przyjmowanie substancji psychoaktywnych, takich jak na przykład kofeina. Powodem zaburzeń snu mogą być ponadto trudności w szkole lub w rodzinie. Ważne jest to, aby nie lekceważyć tego problemu, gdyż nieleczona bezsenność u młodzieży może mieć poważne konsekwencje w dorosłym życiu. Bez konsultacji z lekarzem nie należy podawać dzieciom żadnych leków nasennych i uspokajających, nawet tych na bazie wyciągów z ziół i roślin. Najlepiej odwiedzić profesjonalną poradnię leczenia zaburzeń snu, gdzie nastolatek będzie mógł skorzystać ze specjalistycznego leczenia terapeutycznego.

Skutki zaburzeń snu u dzieci i młodzieży

Bezsenność u dziecka, zarówno młodszego, jak i starszego, wiąże się z podkrążonymi oczami, ziemistą cerą, a także z problemami z koncentracją i uczeniem się. Jednak to nie koniec skutków. Regularny brak snu może również powodować rozdrażnienie, huśtawki nastroju, trudności z zapamiętywaniem. Wszystkie te dolegliwości przekładają się z kolei na spadek wydajności i w efekcie na pogorszenie wyników w nauce.

Bezsenność u dzieci może stanowić o wiele większe zagrożenie, zwłaszcza jeśli problem zostanie zlekceważony przez rodzica. Przedłużające się kłopoty z zasypianiem stanowią bliski krok do zaburzeń depresyjnych, nerwic oraz stanów lękowych.

Jak walczyć z bezsennością u dzieci i młodzieży?

Zastanawiając się, jak skutecznie walczyć z bezsennością u dzieci, warto zadbać przede wszystkim o prawidłową higienę snu (oczywiście mając na uwadze wiek dziecka oraz jego chwilowe potrzeby, które mogą wynikać np. z choroby). W celu zapewnienia zdrowego, dobrego snu, należy:

  • wyeliminować drzemki w ciągu dnia,
  • wprowadzić aktywność fizyczną,
  • ustalić stałą porę udawania się na spoczynek oraz wstawania.
  • unikać ciężkostrawnych i tłustych potraw tuż przed snem,
  • zapewnić dziecku ciszę i ciemność w sypialni.

Gdy bezsenność u dziecka nasila się, wówczas dobrym rozwiązaniem może okazać się wizyta w specjalistycznym ośrodku, jakim jest poradnia leczenia zaburzeń snu.

Bezsenność u dzieci i młodzieży: przyczyny, skutki i leczenie
Ocena: 3.27/5, Ilość: 335




← powrót do strony głównej